DE HONGERWINTER en RITA REYS
Wat heeft Rita Reys nu met die hongerwinter te maken zult U denken. Nou daar komt u de loop van mijn verhaal wel achter. In het jongste verleden heb ik nog al eens oorlogsverhalen gepubliceerd. Hier volgt er dan nog één. Enkele van onze oudere koorleden, misschien zijn het er 10 in getal,die de oorlog als volwassenen aan den lijve hebben ondervonden: de één weinig , de andere veel.kunnen hierin meedenken. Het dieptepunt van de oorlog was wel de Holocaust waarbij ongeveer 100000 joden zijn weggevoerd en velen daarvan niet zijn weergekeerd. Nog een dieptepunt was de hongerwinter van 1945. De toestand werd met name in de westelijke provincies zeer precair. Voor die tijd was het nog mogelijk als je geluk had om onder te duiken; in de westelijke provincies was dat nauwelijks. De echte hongerwinter begon in het laatste kwartaal van 1944, dit als gevolg van de "Slag om Arnhem". De noordelijke en westelijke provincies waren hermetisch afgesloten. Verkeer naar het oosten was bijna niet meer mogelijk, met uitzondering van de Duitsers die zich heer en meester voelden, en daardoor de voedseltransporten naar her westen stagneerden. De Duitsers hadden daar geen boodschap aan, zij hadden genoeg sores aan de geallieerden.
Om toch aan voedsel te komen gingen nog veel vrouwen (mannen waren weggevoerd of onder gedoken) met een voorhande zijnd vehicle, b.v. een hand - of kinderwagen, enfin, alles wat rijden kon naar de oostelijke provincies om met ruilhandel wat bestond uit beddengoed, fraaie lingerie,tafellakens en kostbare serviezen naar boeren met hun negotie. In de laatste maanden van 1944 lukte dit niet meer. Ook de strenge winter speelde daarbij parten. Ook de mannen durfden zich niet meer op straat te wagen omdat de Duitsers en de N.S.B.-verraders op de loer lagen. Als je gepakt werd dan was het enkele reis Duitsland, wat dan niet een gezellig koorreisje was zoals wij dit mogen doen. Dit alles heeft een half jaar te lang geduurd omdat de Duitsers Arnhem niet prijs wilden geven.
Tot november 1944 had ik betrekkelijk weinig last gehad en de Duitsers lieten mij met rust. Ook was ik de deportatie naar Duitsland ontsprongen, de z.g. Arbeitseinsatz, maar tenslotte was ik ook de sigaar. De 11e november 1944 begonnen de razzia's. De in het nauw gedreven Duitsers hadden arbeidskrachten nodig. Ging het voorheen nog een beetje  georganiseerd, als je zo mag spreken, nu gingen zij rigoureuzer te werk, een paniekreactie. 's Morgens om half zeven was er een geweldig tumult in de straat. Veel Duitsers met de bajonet op het geweer, de stampende laarzen en de "Hundekette"om hun nek bonsden met hun geweer op de huisdeuren en bevolen "Alle Männer müssen heraustreten "en moesten onder en bovenkleding meenemen. In rijen werden wij opgesteld. Mijn moeder, een weduwe met een aantal kinderen, zei: verberg je! Maar dat duurde niet lang. Kennelijk was het een buurman niet welgevallig dat ik er als jongen probeerde er tussenuit te knijpen en heeft mij vermoedelijk verraden. Opnieuw gebons op onze buitendeur. Dit keer was er geen ontkomen aan. Mijn moeder deed open en de Duitser vroeg "Wo ist er?" Ik begreep dat er geen uitweg mogelijk was en na enige tijd stond ik ook in de rij met mijn rugzak.
Die ochtend werden wij verzameld op de binnenplaats van de Heineken Brouwerij aan de Crooswijksesingel. Toen de club een paar duizend man groot was gingen wij richting Waddinxveen waar wij die nacht op de betonnen vloer doorbrachten. Doornat van de regen want in november kan je te pletter regenen en is daarbij de temperatuur niet aangenaam. En zo liepen wij de volgende dag richting Utrecht. Het was bijzonder moeilijk om te ontsnappen want aan weerszijden van de rij liepen Duitsers met geladen geweer en met opgestoken bajonet. Na een nacht in de oude Tivoli schouwburg in Utrecht op de grond te hebben gelegen ging het weer verder richting Amersfoort. Omdat er te weinig slaapplaats was werden wij voorlopig in het strafkamp ondergebracht. Dat gaf onzekerheid, de vraag was: "Wat gaat er met ons gebeuren?" Behalve dat wij drijfnat waren hadden de luizen ook nog vrij spel. Ik heb nooit geweten dat deze beestjes zo onaangenaam waren. Een groot deel van de mensen werd per trein naar Duitsland getransporteerd. Een kleine groep waar ik deel van uitmaakte werd ondergebracht in een leegstaand klooster. Alvorens dit gebeurde werden wij vanwege de luizen in een "Entlausungsanstalt" behandeld. Met een grote groep stonden wij onder de douche en zowaar mochten wij ons nog inzepen. In die tussentijd ging onze kleding in een grote trommel om de luizen te vernietigen. De dag daarop moesten wij gelijk aan het werk. Je kan het je nauwelijks voorstellen maar wij moesten loopgraven bouwen. Kennelijk verwachtten zij dat de russen ook daarheen op zouden trekken. Wij werden snel  op de hoogte gebracht van de techniek, die was niet moeilijk, maar het werk was zwaar , met schop, kruiwagen .Ik was bevorderd tot "Hilfarbeiter"en kreeg een "Schanz-ausweis" (zie foto). Gelukkig zijn de loopgraven nooit gebruikt. Toch als ik de foto's van de slagvelden en loopgraven van de Eerste Wereldoorlog zie moet ik er aan terug denken.
Maar er gebeurde ook heel andere wonderlijke dingen. Wij hadden in onze ploeg een schriel mannetje met een even schriele zoon van 15 jaar (die met zijn vader was meegekomen). De vader was 1e violist van een bekend dansorkest in Rotterdam wat onder leiding stond van de eveneens bekende dirigent Gerard Lebon en zijn zoon speelde virtuoos mondharmonica. De vader wilde zijn vioolhanden niet verpesten met dit zware grondwerk en meldde zich ziek. Dat was zeer gewaagd. In zo'n geval ging de lagerfuhrer er zich mee bemoeien. De violist had verschrikkelijk veel mazzel omdat de lagerfuhrer een groot liefhebber was van klassieke muziek. Dat was zijn redding en tevens eerherstel. Onmiddellijk kreeg hij opdracht een orkest samen te stellen uit mensen die een muziekinstrument konden bespelen. De goeden werden eruit gelicht en konden zich geheel inzetten voor de muziek. De dirigent die eveneens uit Kralingen was meegevoerd, de heer van Gool, kreeg de leiding. Zo kregen wij 2 avonden in de week gratis muziek. Bij alle ellende genoot ik van beide avonden. En dat alles van een geschampte hoge Duitse officier, die nog in de "Bloedorde van Hitler" zat. Maar nu ga ik over tot Ríta Reys. Helaas te kort. Met de zoon van de violist had ik een goed contact. Ook al omdat hij, zoals reeds gemeld, heel goed mondharmonica speelde. Met wat jongens zongen wij Amerikaanse hot nummers. Op een dag zei hij "Mijn zus en haar vriendin komen pa en mij bezoeken. Haar vriendin speelt gitaar." Nou dat wilden wij wel eens horen. En inderdaad na enkele dagen kwamen de dames en omdat zij de kinderen van de 1e violist waren werden zij toegelaten en kregen zomaar een kamertje. Ze kwamen binnen en werden voorgesteld. Het ene meisje zei: "Ik heet Julia", en de andere zei: "Ik ben Rita Reys, de dochter van de violist". Het viel mij op dat zij toen al een hees tembre had. Het klonk goed. Uiteraard zongen wij leuke liedjes met een aantal jongens en de meisjes. Na enige tijd vertrokken zij weer. Hoe ze weer thuis gekomen zijn weet ik niet maar het feit dat zij een grote vedette is geworden en op hoge leeftijd nog concerten geeft heeft mij gerustgesteld.